Tanistigim ilk devrimci

Ece Temelkuran’in bir yazisi söyle  basliyordu; „Cocukken ilk okunan kitaplarin insanlarin kaderlerini belirledigine iliskin, hic bilimsel olmayan ama derinden güvendigim bir kanaatim var“ … ve ikimizin de bir "ilk kitabina" gönderme yapiyordu.

Düsündüm üzerinde, evet hic bilimselligi yoktu ama bana ne kadar yakin gelmisti bu cümle. Insanlar ilk okuduklari, ilk cocukluk kitaplarinin rotasinda yol almazlar mi, rüzgari hep ordan doldurmazlar mi yelkenlerine diye düsünmeye basladim, evet galiba öyleydi.....söyle bir geriye gittim, gözlerimi cocuklugumda gezdirdim.



Evimizin salonunun bir duvari boydan boya kitaplikti, sigmamacasina kitap doluydu kütüphanemiz.  Önceleri pek anlam veremezdim, niye bu kadar cok..Annemin en önemli ugraslarindan biri de, bana ve kizkardesime (simdilerde de torunlarina) dogru kitap okuma aliskanligi kazandirmakti, bu vesileyle de raflari dolduran biribirinden degerli kitaplara da sira gelecegini anlatiyordu aslinda. Kitap önemli bir konuydu bizim evde, annemin elinde, en sevdigi kitaplarin ilk baskilarini sahaflarda bulupta nasil büyük bir neseyle geldigini hatirlarim mesela..sadece anne ve babamda degil eve gelen dostlarla olan sohbetlerde, onlarin bize bazen „ ee ne okuyorsun bakalim“ sorularinda veya „bak severek okuyacagin bir kitap getirdim“ hediyelerinde kitaplarla daima cok severek devam edecek serüvenim baslamisti aslinda....

Ilk cocukluk yillarimin minik kütüphanesi yavas yavas seklini almaya basladiginda beni de sekillendiyordu beraberinde. Iste o ilk cocukluk kitaplarimin actigi yolda, kütüphanemizdeki kitaplari ilk genclik yillarimda bir solukta okuyup bitirme telasi icindeydim.

O günkü cocuk kütüphaneme söyle bir göz attigimda bir cirpida gözüme takilanlar; Tom Amcanin Kulübesi okudugumda derinden etkilemisti beni kölelik kavramiyla karsilasmak… özgürlügünün baska birinin elinde olmasi, o insanlarin cektigi acilar..seneler sonrasinda ögrendim ki Harriet Beecher’in eseri Amerikan ic savasi`nin baslamasina olan büyük etkisinden dolayi da „dünyayi degistiren kitaplar“  listesinde yer almis bir kitapti., Yel Üfürdü Su Götürdü, Sevdali Bulut’da Nazim Hikmet’in cocuklar icin yazdigi en güzel masallari okudum, sevgiyi, zorbaliga boyun egmemeyi., Seker Portakali’nda kücücük Zeze’nin yoklukla ilgisizlikle, sevgi dolu yüregiyla basa cikisi,  Seytan ucurtmasi, Fedor Amca’nin kedileri köpekleri, Kücük Kadinlar’in Jo’suna bayilmistim, onun asi ve dikafali ruhuna, Cocuk Kalbi ve daha bir sürüsü ve bir de Kücük Kara Balik...

Kücük Kara Balik… o benim tanistigim ilk minik devrimciydi. Boyundan büyük islere kalkisan…

Balik Nine, sayilari 12.000 i bulan yavru ve torunlarina masal icinde özgürlügün degerini, baski ve zulme karsi gelinmesini anlatiyordu kahramani  kücük kara balikla..Kücük Kara Balik, cevresindeki bütün baskilara karsi cikarak, o kücücük irmakta sadece ona sunulanlarla yetinemez, okyanusa ulasmak ister.. Halbuki korunaklidir irmak, herseye uydugu sürecede hic bir sorun yoktur…Ama o ögrenmek ister, hayatin onlara dayatilandan cok daha zengin oldugunu, özgür, baskisiz yasamanin ne denli önemli oldugunu bizzat basi cekerek arkasindan geleceklere ispatlamak, yol gösterici olmak ister. Tabii ki cogu korkar, sürüden ayrilmaktan, katilmaz ona , kimileri katilsa da yari yolda birakiverirler onu, karsilarina cikan ilk darbede… Oysa kücük kara balik, o devrimci dogmustur… o, herkesin karsisinda tir tir titredigi karabatagin gagasina yakalandiginda  dahi umidini, savasma gücünü kaybetmez, baska bir kücük baligin özgürlügüne kavusmasina da yardim ederken kendi kacmaz, onun amaci hayati pahasína da olsa o üzerlerine korkuyla baski kuran karabatagi yok etmektir. Karabatak yok olur, ama ya kücük kara balik… kitabin sonu söyle biter; „bir daha da onu ne gören ne duyan olur“ der Balik Nine…belki birilerinin kafasinda bir isik acmisimdir diye düsünerek hadi bakalim simdi herkes uykuya der… Acmistir tabii..Onikibin kücük balik iyi geceler dileyip uykuya giderken On bir bin yüz doksan dokuz kücük balik hemen uyur, ama kücük bir kirmizi balik sabaha kadar okyanuslari düsünür durur…

O önden gidenlerin amaci da bu degil midir, bilirler yollarinda yalniz olduklarini, ama inanirlar ideallerine ve icten icten bilirler, belki simdi olmasa bile gelecek nesillere bir isik birakacaklardir, bir yol acmis olacaklardir, ayni kücük karabaligin hikayesini dinledikten sonra artik farkli düsünmeye baslayan kücük kirmizi balik gibi… Ve bugün milyonlarca kisi onu konusuyorsa, o gercek hedefine de ulasmistir. Ama burda Balik NIne’lerin de önemini asla kenara atmayalim,  o Balik Ninelerdir kücüklere, o kücücük kara baligin azmini, idealleri ugruna yola cikmak gerektigini, tek bir minnacik baligin neleri degistirebilecegini anlatan aydinlik masallarinda..

İran şahlık rejiminin muhalif yazarı Samed Behrengi’nin en ünlü iki kitabından biri olan Küçük Kara Balık, 12 Eylül sürecinde Türkiye'de yasaklandığı gibi, halen İran'da da yasaklı kitaplar listesinde bulunmaktadır.
Behrengi’nin eserlerinde anlattığı gerçekler Şah yönetimince zararlı bulundu. 1968'de 'kayboldu'. Cesedi Aras Nehri kenarında bulundu.
Eserlerinden büyüklerin de pek çok şey öğrendikleri belirten Behrengi, şöyle diyor: 
"Çocuklar, bu toplum babalarınızın size miras bıraktığı toplumdur. Yaramazlıklarınızı aza indirmeli ya da hatta tümüyle bırakmalısınız. Bu toplumun sorunlarının üstesinden gelecek çözüm araçlarını aramalı, bulmalı ve de hastalıkları yok etmelisiniz.
Toplumu tanımanın birkaç yolu vardır. Bu yollardan biri kitap okumaktır. Kitapların hem en iyisini seçmeliyiz, hem de bizim çeşitli sorularımıza yanıt verenlerini. Kitap toplumumuzu ve öteki ulusları bilgilendirmek ve bize toplumsal hastalıkları göstermek zorundadır. Öyküler bizlere, toplumumuzun gerçek bir resmini çizebilir; sorunlarını ve nedenlerini açıklayabilir. Öyküler, okuyanları yalnızca eğlendirmez. Bu yüzden ben de akıllı çocukların öykülerimi yalnızca hoş vakit geçirmek için değil, öğrenip bilgilenmeleri için okumalarını istiyorum."

Evet, dogru, okunan ilk kitaplar kaderimizi  belirliyor bir anlamda, Behrengi’nin de dedigi gibi bizi eglendirirken ögrenmemizi, düsünmemizi, arastirmamizi sagliyor  dogru kitaplar ve  daha sonra okuyacagimiz kitaplarin icerigini, tarzini belirliyor, ilk kitaplara göre omurgamiz aslinda sekil aliyor, o kitaplari okumus olanlarla daha cok ayni dili konustugumuz hisine kapiliyoruz, ve o okudugumuz kitaplar bizim algilamamizi, düsünce seklimizi, duygularimizi, kendimizi ifade yetenegini aslinda bizi belirliyor bir parca..  Ve bu da hayatimiza yön belirleyen önemli bir parca oluyor aslinda.. Eger adina kader deniliyorsa…